گفتگوی ویژه ۸صبح با حاجی محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان
شنبه, ٢٥ جوزا ١٣٩٢
۸صبح: آقای محقق سپاس از این‌که وقت دادید و به گفتگو حاضر شدید. پرسش نخست را سخنان اخیر مارشال فهیم آغار می‌کنم. مارشال فهیم خواستار تغییر نظام شده و گفته است که باید صدراعظم در نظام سیاسی کشور وجود داشته باشد؛ چیزی‌که جبهه ملی هم می‌خواهد. واکنش شما به این گفته‌ها چیست؟
محقق: مشکل افغانستان این است که معیار‌ها دوگانه است. همه‌چیز را در محور منافع خود ارزیابی می‌کنند. زمانی‌که سال‌های اول ریاست‌جمهوری بود، اختیارات بی‌حد و حصر بود و… هیچ‌کس از تیم حکومت حاضر نبود که تغییر نظام را بپذیرد، و آن را مساوی به کفر می‌دانستند. حالا که دوره پنچ‌ساله به‌سر آمده و این‌ها نمی‌توانند دیگر حکومت کنند، بحث تغییر نظام را مطرح می‌کنند، تا یکی‌شان رییس‌جمهور باشد، دیگرش صدراعظم و دوست دیگر معاون رییس‌جمهور. این کار در قانون اساسی جای ندارد. طرح ما این است که انتخابات شود. یک حکومت مردمی بیاید. بعد قانون اساسی از طریقی که پیش‌بینی شده، تغییر کند و بعد نظام، پارلمانی شود. این‌طور نمی‌شود که در آخر کار، دوستان بخواهند نظام صدارتی تشکیل بدهند و برای خود زمینه حکومت کردن را فراهم کنند.
8صبح: فکر نمی‌کنید که رییس‌جمهور کرزی و معاونانش می‌خواهند، روش ولادیمیرپوتین- مدودوف را تطبیق کنند؟
محقق: این‌ها نمی‌توانند آن را عملی کنند.
8صبح: کار می‌کنند در این راستا؟
محقق: شاید در ذهن‌شان باشد، اما عملی کرده نمی‌توانند.
8صبح: در قندهار هم گردهمایی‌هایی به طرفداری از دوام ماموریت رییس‌جمهور راه‌اندازی شده است، شما چه فکر می‌کنید؛ آیا شخص رییس‌جمهور پشت سر این صدا‌ها است؟
محقق: فکر نمی‌کنم که رییس‌جمهور این‌قدر بی‌عقل باشد که نه قانون را بسنجد و نه شرایط زمانه را. اما یک تیمی است که این کار‌ها را سازمان می‌دهد و چنین حرف‌های بی‌پایه می‌زند.
8صبح: این تیم در ارگ است؟
محقق: خوب در هر جایی‌که است، بالاخره یک تیم است که این کار‌ها را می‌کند.
8صبح: اگر رییس‌جمهور کرزی و تیمش توان تطبیق فرمول مدودف- پوتین را ندارند، چه فکر می‌کنید، آیا کاندیدا دارند؟
محقق: بلی دارند.
8صبح: کی است؟
محقق: نام‌های زیادی گرفته می‌شود؛ داوودزی صاحب است، آقای زلمی رسول است، فاروق وردک نامش گرفته می‌شود، نام داکتر صاحب اشرف‌غنی و قیوم‌خان هم گرفته می‌شود.
8صبح: جدی‌ترین‌شان کدام است؟
محقق: من نمی‌دانم که کدام‌شان جدی است، چون در داخل تیم نیستم.
8صبح: در مورد جبهه ملی گفته می‌شود که آمادگی لازم را برای انتخابات ندارد؟
محقق: جبهه ملی ارزیابی‌های خود را دارد. یا از درون جبهه ملی و یا از بیرون، کسی را نامزد خواهد کرد. ما برای گزینش کاندیدا سه معیار داریم، اول این‌که کاندیدا توان آوردن رای را داشته باشد، بتواند انتخابات را ببرد، دوم این‌که دنیا روی همان کاندیدا موافقه کند، به‌دلیل این‌که دنیا برای ما کمک می‌کند، بنابراین نظرشان مهم است. معیار دیگر این است که بتوانیم با آن کاندیدا و تیم، ثبات را بیاوریم؛ تنها بردن انتخابات، فایده ندارد. باید بتوانیم ثبات را بیاوریم. این چه فایده که انتخابات را ببریم ولی افغانستان هم‌چنان ضعیف بماند. البته، اگر از کاندیدایی بیرون از جبهه ملی حمایت کنیم، شرط اولیه این است که آن کاندیدا، از برنامه‌ها و اهداف جبهه ملی حمایت کند.
8صبح: حالا که معیار را گفتید، نظرتان در مورد نامزدی قیوم کرزی و زلمی خلیلزاد چیست؟
محقق: نامزدشدن آن‌ها اشکال دارد. آقای خلیلزاد تابعیت افغانی خود را لغو کرده، شهروند امریکا است. قیوم‌خان را هم می‌گویند که دوتابعیته است. گذشته از این‌ها، اگر قیوم‌خان بیاید، چنین تداعی می‌شود که نظام سلطنتی احیا شده است. نباید وقتی دوره کسی تمام شد، برادرش یا پسرش بیاید، این با روحیه دموکراسی در تضاد است، گرچه مستقیما با قانون اساسی در تضاد نیست. اما نباید چنین تداعی کنیم که سلطنت احیا شده است. در مورد خلیلزاد هم علاوه بر مساله تابعیت، امکان رای آوردنش کم است. فکر نکنم مردم به او رای دهند، گرچه آدم توانا است، اما توانایی که به تنهایی دردی را دوا نمی‌کند، باید مردم هم اعتماد کنند و رای دهند.
8صبح: در مورد کاندیدا شدن داکتر اشرف‌غنی احمدزی چه فکر می‌کنید؟
محقق: داکتر صاحب اشرف‌غنی، قبلا خود را کاندیدا کرده بودند، اما نتوانست رای بیاورند. فکر نکنم بعد از این هم بتوانند رای بیاورند.
8صبح: چه فکر می‌کنید حتما کاندیدا باید پشتون‌تبار باشد؟
محقق: نه. قومیت مطرح نیست، همان معیار‌هایی که قبلا گفتم برای ما اصل است.
8صبح: گفته می‌شود که در انتخابات ۱۳۸۸، شما منتظر نامزد شدن آقای خلیلزاد بودید، به همین دلیل تا مدت‌ها موضع‌تان مشخص نبود؛ این واقعیت دارد؟
محقق: نه.
8صبح: واقعیت ندارد؟
محقق: واقعیت ندارد.
8صبح: پیشتر از سه معیار صحبت کردید، از نظام پارلمانی گفتید، اما در انتخابات ۱۳۸۸، با آقای کرزی به توافق رسیدید و گفته می‌شود که با داکتر عبدالله به رغم این‌که به توافق نزدیک شده بودید، از ایشان حمایت نکردید؟
محقق: این مربوط می‌شود به گذشته. بحث گذشته را مطرح نکنید. شما گپ‌های نو را بزنید، گذشته تکرار نمی‌شود.
8صبح: اگر اجازه بدهید می‌خواهم در مورد آن زمان سوالی دیگر را مطرح کنم؟
محقق: در مورد گذشته هیچ سوال نکنید. در مورد آینده سوال کنید. چه ضرور است که روی گذشته گپ بزینم.
8صبح: بسیار خوب، به گذشته نمی‌پردازیم. نظرتان در مورد اجماع ملی چیست؟
محقق: هر کس از اجماع مقصد خود را دارد. اگر رییس‌جمهور می‌گوید اجماع، معنای معین دارد. یعنی از کاندیدا‌هایی که رییس‌جمهور دارد، یکی را مشخص کند و بعد یک کاندیدای دیگر را از بیرون مشخص کند. از بیرون هم کسی را مشخص کند که شکست بخورد، یک اجماع مهندسی شده را می‌خواهد. یکی اجماع اپوزیسیون است. یعنی حمایت از یک کاندیدایی که همه روی آن توافق داشته باشند. یکی اجماعی است که استاد سیاف مطرح کرده است که برخی از نکات آن برای ما مبهم است. به هر حال یکی اجماع تام است که امکان ندارد، یکی اجماع نسبی است که امکان دارد. یعنی چند اجماع به‌وجود آید. آقای کرزی و تیمش اجماع کنند، یک کاندیدا معرفی کنند، اپوزیسیون هم اجماع کند، یک تیم دیگر را معرفی کند- نهاد‌های مدنی هم اجماع خودشان و تیم خودشان را داشته باشند، این ممکن است.
8صبح: یعنی این امکان دارد که در انتخابات آینده، فقط دوسه کاندیدا باشد؟
محقق: فکر نمی‌کنم که در این شرایط و اوضاع چنین چیزی ممکن باشد، شاید ده یا هشت کاندیدا به میدان بیاید. کاندیدا‌های آزاد هم مطرح می‌شود.
8صبح: این ممکن است که جبهه ملی و ایتلاف ملی و شورای همکاری احزاب یک کاندیدا معرفی کنند؟
محقق: تلاش‌ها در این راستا جریان دارد. شاید این تلاش‌ها موفق شود.
8صبح: فکر نمی‌کنید که در پایان چنددستگی به‌وجود آید؟
محقق: چنددستگی امکانش بعید نیست.
8صبح: چنددستگی به این معنا که شماری بروند با تیم حکومت ایتلاف کنند؟
محقق: این امکان را من رد نمی‌کنم. مانع قانونی هم ندارد. البته ما در شورای همکاری مطرح کردیم که یا یک کاندیدا می‌دهیم، یا دو یا سه کاندیدا، باز اگر انتخابات به دور دوم رفت، همه هماهنگ عمل کنند.
8صبح: گفته می‌شود که شما و برخی از سیاست‌مداران دیگر، در پیوند به انتخابات و اجماع، مدتی پیش با رییس‌جمهور کرزی دیدار کرده‌اند، داستان چگونه است؟
محقق: بلی دیداری میان رییس‌جمهور کرزی، داکتر صاحب عبدالله و قانونی صاحب و دیگران صورت گرفته است، اما من در آن نشست حضور نداشتم. دیدار در حد طرح نظریات بوده است. رییس‌جمهور برای‌شان، نظر خود را در مورد اجماع تشریح کرده است. من در آن زمان در هند بودم. به تداوی رفته بودم. من در این مورد با رییس‌جمهور کرزی ملاقات نکرده‌ام. البته در آن نشست، اپوزیسیون هم نظریات خود را به رییس‌جمهور شرح داده است.
8صبح: شما سفری داشتید به پاکستان، دیگر اعضای جبهه ملی هم مذاکراتی داشتند با پاکستانی‌ها، گفته می‌شود که این کشور میانجی‌گری می‌کند میان جبهه ملی و طالبان، این واقعیت دارد؟
محقق: جبهه ملی، اپوزیسیون سیاسی حکومت است. اپوزیسیون با کشورهای دیگر هم تماس دارد، این رویه معمول در تمام دنیا است. ما باید با همه کشورها رای‌زنی داشته باشیم، از جمله با پاکستانی‌ها، هرکسی‌که در افغانستان حکومت ایجاد کند، نمی‌تواند، پاکستانی‌ها را از معادلات منطقه حذف کند.
8صبح: این واقعیت دارد که پاکستان میان شما و طالبان میانجی‌گری کرده است؟
محقق: پاکستان، طرف ذیدخل است، هم در معیار حکومت، هم در معیار دنیا و هم در معیار ما، ثبات و امنیت بدون این‌که پاکستان دست از خراب‌کاری بردارد، ممکن نیست.
8صبح: اگر با طالبان و پاکستانی‌ها مذاکرات غیرمتعارف نداشته‌اید، چرا رییس‌جمهور کرزی ناراحت است و می‌گوید که برخی از سیاست‌مداران خودسرانه عمل می‌کنند و با هر کی می‌نشینند؟
محقق: ناراحتی آقای کرزی به خودش مربوط است. اپوزیسیون بدیل حکومت است، تمامی کارهایی را که حکومت می‌کند، اپوزیسیون باید در موردش بداند. شما می‌بینید، پاکستان یک کشور اتومی است و صدوهفتاد میلیون جمعیت دارد. ما باید پاکستانی‌ها را قانع بسازیم که ناامنی ما، برای آنان سودی ندارد و نه ناامنی پاکستان، برای ما مفید است. انتقاد ما بر حکومت این است که این اعتماد را نتوانسته به‌وجود بیاورد. اظهارات اخیر آقای کرزی در مورد مرز دیورند و ادعای ارضی بر پاکستان، لقمه‌ای کلان‌تر از دهن افغانستان بود. من دیروز در مجلسی در ارگ که در آن روی صلح بحث شد، به رییس‌جمهور کرزی گفتم که ما همین جغرافیای کنونی برگ توتی را به‌رسیمت می‌شناسیم. ادعای ارضی ریسمان‌کشی است، می‌ترسم که در این ریسمان‌کشی، دیگر بخش‌های از خاک‌مان را از دست بدهیم. امریکا گفت که خط دیورند را به‌رسیمت می‌شناسد، دنیا می‌شناسد، ما چرا ادعا داریم؟ این‌که شاهان گذشته روی برخی از مجبوریت‌ها، خاک ما را معامله کردند، مربوط به گذشته است. معقول نیست که ادعا کنیم. ما باید به همسایه زورآور بگوییم که او ناجوان، تو خانه خود را نگه کن، ما خاک خود را نگه می‌داریم و با هم‌دیگر همکاری می‌کنیم. چرا باید معیار‌های جهانی و نظریات معقول دنیا را نادیده بگیریم. ما حق داریم با همه صحبت شفاف کنیم، این‌که کسی ناراحت است، مربوط به خودش است.
8صبح: گفتید دیروز در ارگ با رییس‌جمهور کرزی مجلس داشتید. چه نکته تازه‌ای در مورد صلح مطرح شد؟
محقق: بلی، چیز‌هایی مطرح شد. مشوره امانت است. رییس‌جمهور کرزی از ما خواست، چیزی را در مورد این نشست رسانه‌ای نسازیم و من هم رسانه‌ای نمی‌سازم.
8صبح: طالبان به شما، یا دیگر اعضای جبهه ملی پیامی چیزی فرستاده‌اند؟
محقق: ما در کنفرانس پاریس به‌شمول اعضای شورای عالی صلح و نمایندگان حکومت، با طالبان نشستیم، آنان امارت می‌خواستند و ما جمهوریت. از این زیاد چیزی واقع نشده است.
8صبح: شما هم منتقد آشکار شورای عالی صلح هستید، هم عضو آن، چرا از آن شورا استعفا نمی‌دهید؟
محقق: مگر شورای عالی صلح در درونش هیچ منتقد، کار ندارد؛ این چه سوالی است؟ ما در درون و بیرون شورا نظر خود را می‌گوییم. همه باید از یک شورا بیرون شوند و باز انتقاد کنند، مگر همه در پارلمان یک نظر دارند؟ شما رسانه‌ها‌ی خود را معیاری کنید، چیز‌های منطقی را بحث کنید، مثل عصر فحش و دشنام عمل نکنید.
8صبح: در مورد دفتر قطر چه نظری دارید؟ طالبان در آن‌جا فعال استند، گاهی به ایران مهمان می‌شوند، گاهی با کسانی در دوحه می‌بینند.
محقق: در مورد دفتر قطر، میان افغانستان و امریکا، اختلاف وجود دارد. اما نظر ما به‌نظر حکومت نزدیک است، نباید در آن‌جا طالبان یک سفارت داشته باشند و استفاده سیاسی و مالی کنند.
8صبح: به‌عنوان سوال آخر، شما بارها گفته‌اید که نمایندگی لازم از مردم هزاره در حکومت صورت نمی‌گیرد، آیا آقای کریم خلیلی و صادق مدبر و دیگران نمی‌توانند نمایندگی کنند؟
محقق: من در این اواخر چنین چیزی نگفته‌ام. اما بدون شک، هزاره‌ها روزبه‌روز در حکومت کرزی صاحب حق‌شان پایمال می‌شود. ما در اوایل پنج وزارت در ساختار حکومت داشتیم، اما حالا سه وزارت بی‌اهمیت را برای هزاره‌ها داده‌اند. بعد در ساختار مجموع نظام هم سهم ما کم است. صلاحیت‌هایی که یک معاون رییس‌جمهور دارد، برای کسی‌که از طرف مردم ما معاون رییس‌جمهور است، داده نشده است. مدبرصاحب آدم پرکاری است، شب‌وروز زحمت می‌کشد، به کرزی صاحب هم نزدیک است. اما گمان نمی‌کنم که کرزی صاحب به حرفش بها بدهد. من در این اواخر در این مسایل گپ نزده بودم، حالا که شما سوال کردید، این مسایل را مطرح کردم.
سخن برگزیده
اندک اندک به بیست وسومین سالگرد شهادت شهید وحدت ملی رهبرشهید استاد مزاری (ره) نزدیک می شویم یکبار دیگر خاطرات آن استوره عدالتخواهی در اذهان مردم و تاریخ کشور ما زنده خواهد شد. بدون شک همه ی ما و شما از لحظه آشنایی با رهبرشهید خاطرات شیرین و یا از شنیدن خبر شهادت آن فرهیخته خاطرات تلخ داریم که برای مردم شنیدنی است. و یا درد دل ها و ناگفته های در همین باب، که دوست دارید با مردم شریک سازید. " 23 سال در سوگ" ب...
